Đồi mồi, được làm từ mai của loài rùa biển đồi mồi (Eretmochelys imbricata), là một trong những chất liệu quý hiếm và được ưa chuộng nhất trong lịch sử trang sức châu Á. Chất liệu này đã có mặt trong thương mại quốc tế từ thời cổ đại, là mặt hàng xa xỉ được vận chuyển từ Ấn Độ Dương và quần đảo Đông Nam Á đến các thị trường lớn như Trung Quốc và Địa Trung Hải.
Ý nghĩa văn hóa – xã hội: Tại châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, đồi mồi được xem là biểu tượng của sự sang trọng và địa vị. Từ thời nhà Hán (khoảng 200 TCN), đồi mồi đã được sử dụng như vật thay thế cho vàng, bạc và ngọc quý. Không chỉ giới quý tộc mà cả tầng lớp quan lại học giả cũng ưa chuộng các món đồ trang sức và vật dụng làm từ đồi mồi. Tại Nhật Bản, nghề thủ công đồi mồi phát triển mạnh ở Nagasaki từ trước khi đất nước mở cửa, với khoảng 20 xưởng sản xuất vào đầu thế kỷ 20.
Đặc điểm nghệ thuật: Điều làm nên sức hấp dẫn của đồi mồi là vẻ đẹp tự nhiên độc đáo của chất liệu. Mai rùa có họa tiết vân đốm phức tạp, tạo hiệu ứng trong suốt và ánh sáng đa chiều. Loại đồi mồi “demi-blond” có màu cam không vân được đặc biệt ưa chuộng trong lịch sử, là chất liệu chính để tạo nên những tuyệt phẩm của nghệ nhân Trung Quốc và La Mã.
Ở Việt Nam, Hà Tiên, vùng đất ven biển Kiên Giang, nổi danh với nghề chế tác đồi mồi bí truyền, tiêu biểu là thương hiệu của dòng họ Phan và Nguyễn. Nghề này chỉ được truyền trong gia tộc, đòi hỏi sự tinh xảo và kinh nghiệm qua nhiều đời.
Trong xã hội Việt Nam thời Nguyễn, trang sức đồi mồi là biểu tượng của giới thượng lưu. Các quý bà chuộng lược, trâm cài, trong khi các công tử ưa dùng dây đồng hồ và hộp thuốc lá. Đặc biệt, sản phẩm đồi mồi khi đánh bóng lại sẽ cho vân màu nâu cà phê tăng thêm vẻ quý phái.
