Ngà voi – chất liệu quý giá đã đồng hành cùng lịch sử phát triển văn minh nhân loại từ thời tiền sử. Được ví như “vàng trắng”, ngà voi không chỉ là vật liệu chế tác mà còn mang những giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc, đặc biệt tại khu vực Đông Á.
Từ thời cổ đại, ngà voi đã hiện diện trong các nền văn minh lớn như Ai Cập, Ấn Độ và Trung Hoa. Tại Đông Á, ngà voi được xem là vật liệu cao quý, chỉ dành cho hoàng gia và tầng lớp quý tộc. Những món đồ từ ngà thường gắn với nghi lễ tôn giáo, quyền lực chính trị và địa vị xã hội.
Tại Việt Nam, voi và ngà voi đã in đậm dấu ấn từ thời văn hóa Đông Sơn qua hình tượng trên trống đồng. Đến triều Nguyễn, voi được biên chế vào binh chủng hoàng gia với vai trò tương đương xe tăng thiết giáp hiện đại. Triều đình đặc biệt coi trọng việc bảo tồn voi, chỉ cho phép khai thác ngà từ voi chết tự nhiên, hy sinh trong chiến trận hoặc từ cống phẩm. Việc săn trộm voi bị trừng phạt nghiêm khắc.
Dưới thời Nguyễn, ngà voi được coi ngang hàng với vàng, là độc quyền của hoàng gia. Ngoài đồ trang sức và vật dụng xa xỉ, ngà voi còn được chế tác thành những vật phẩm quyền lực như ấn triện của vua Tự Đức (1867-1883) hay thẻ bài thông hành cung đình cho vương tôn công tử.
Ngày nay, dù đã có những quy định nghiêm ngặt về bảo tồn voi và hạn chế buôn bán ngà, di sản văn hóa từ “ngọc trắng phương Đông” vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống tinh thần các dân tộc Á Đông.
